Ngày hội STEM tiểu học: Giải pháp toàn diện khơi nguồn sáng tạo và đam mê khoa học cho học sinh

Bạn có bao giờ nghĩ rằng ngày hội STEM tiểu học chính là nơi đánh thức trí tò mò vô hạn của trẻ nhỏ?

Những câu hỏi ngây thơ kiểu “Vì sao bầu trời xanh?”, “Robot chạy bằng gì?” thật ra không hề đơn giản – đó là mầm sáng tạo đang chờ được nuôi dưỡng. Khi giáo dục hiện đại chuyển mình theo hướng “học bằng làm”, STEM trở thành chiếc chìa khóa vàng đưa các em đến gần hơn với khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học.

Và chính từ nhu cầu ấy, ngày hội STEM tiểu học ra đời – như một sân chơi thực nghiệm, nơi kiến thức trên giấy được biến thành mô hình, thí nghiệm, robot và hàng loạt ý tưởng táo bạo của học sinh. Bài viết này sẽ dẫn bạn khám phá vai trò, cách tổ chức và gợi ý hoạt động theo từng khối lớp để xây dựng một ngày hội STEM đúng nghĩa – vừa vui, vừa bổ ích, vừa khơi dậy đam mê khám phá ở trẻ.

Ngày Hội STEM Tiểu Học Là Gì?

Hãy tưởng tượng một ngày bình thường ở trường tiểu học. Thay vì ngồi yên nghe giảng, các em chạy nhảy giữa các gian hàng, tay cầm que kem xây cầu, mắt sáng rực khi lập trình robot né vật cản.

Đó… chính là ngày hội STEM tiểu học.

Không chỉ là một sự kiện, đây là một trải nghiệm học tập

Nhiều người vẫn nhầm lẫn ngày hội STEM ở tiểu học với hội chợ khoa học truyền thống – chỉ trưng bày vài mô hình phủ bụi. Không phải vậy. Ngày hội STEM cấp tiểu học là chuỗi hoạt động tương tác, nơi học sinh tự tay thiết kế, chế tạo, thử nghiệm và trình bày sản phẩm. Các em không “học” STEM. Các em “sống” với STEM.

Hãy quên những mô hình tĩnh đi. Hãy nghĩ về tiếng cười vang khi chiếc xe phản lực bong bóng phóng vút. Nghĩ về sự im lặng tập trung khi các em ngày hội STEM lớp 4 debug code cho robot. Đó mới thực sự là ngày hội STEM ở tiểu học. Một không gian mà lý thuyết Toán – Khoa học – Công nghệ hòa quyện, biến thành sản phẩm hữu hình.

Mục tiêu của ngày hội STEM cấp tiểu học

Một ngày hội STEM tiểu học thành công không chỉ vui. Nó phải đạt được những mục tiêu sâu sắc:

1. Phổ cập & Khơi gợi: Phổ cập kiến thức STEM một cách tự nhiên, biến những công thức khô khan (như vòng tuần hoàn của nước) thành trải nghiệm sống động, dễ nhớ.
2. Rèn luyện Kỹ năng: Khơi dậy năng lực sáng tạo, tư duy phản biện – những kỹ năng mà Chương trình 2018 nhấn mạnh. Các em phải học cách đặt câu hỏi, thử nghiệm, và… chấp nhận thất bại.
3. Gắn kết Cộng đồng: Học sinh, giáo viên, phụ huynh cùng tham gia. Vì giáo dục không bao giờ là việc của riêng nhà trường.
4. Phát hiện Tài năng: Tạo “sân khấu” để những học sinh có tố chất về kỹ thuật, lập trình, khoa học được tỏa sáng, điều mà các tiết học truyền thống có thể bỏ lỡ.

Nói cách khác, ngày hội STEM học sinh tiểu học chính là cầu nối giữa lý thuyết và thực tiễn. Và đây… đây mới chỉ là khởi đầu.

Vai trò và tầm quan trọng không thể thay thế của ngày hội STEM trong trường học

Có người bảo: “STEM quan trọng thật, nhưng trường tôi đã có tiết Tin học và Khoa học rồi cơ mà?”. Đúng. Nhưng chỉ tiết học thôi thì chưa đủ. Ngày hội STEM trường tiểu học mới là nơi mọi thứ bùng nổ.

Thúc đẩy “Học đi đôi với hành”, áp dụng kiến thức liên môn

Trong lớp học truyền thống, Toán là Toán, Khoa học là Khoa học. Còn ở ngày hội STEM tiểu học, mọi thứ hòa quyện.

Để làm một “Hệ thống lọc nước mini” – một hoạt động “kinh điển” – các em phải dùng:

• Science (Khoa học): Hiểu tính chất vật lý của sỏi, cát, than hoạt tính (lọc, hấp phụ).
• Mathematics (Toán): Tính tỷ lệ các lớp vật liệu, thể tích nước, tốc độ lọc.
• Engineering (Kỹ thuật): Thiết kế, lắp ráp bình lọc sao cho chắc chắn, không rò rỉ.
• Technology (Công nghệ): Có thể nâng cấp bằng cách dùng cảm biến (nếu là ngày hội stem khối 5) để đo độ pH hoặc độ đục của nước.

Đó chính là học liên môn. Đó chính là cách Chương trình 2018 muốn chúng ta dạy.

Bệ phóng phát triển kỹ năng thế kỷ 21 cho học sinh tiểu học

Chúng ta thường nói về 4C: Critical Thinking (Tư duy phản biện), Creativity (Sáng tạo), Collaboration (Hợp tác), Communication (Giao tiếp).

Ngày hội STEM học sinh tiểu học chính là nơi rèn luyện thực chiến 4 kỹ năng này:

• Tư duy phản biện? “Tại sao cầu của mình sập khi đặt quả cân 500g, trong khi cầu của bạn B chịu được 1kg?”
• Sáng tạo? “Làm sao để xe phản lực chạy nhanh hơn mà vẫn dùng cùng một quả bong bóng?”
• Hợp tác? Làm việc nhóm 5 người để hoàn thành dự án trong 90 phút. Sẽ có cãi vã, bất đồng… và các em phải học cách giải quyết.
• Giao tiếp? Thuyết trình sản phẩm trước ban giám khảo và phụ huynh. Phải giải thích ý tưởng của mình một cách rõ ràng.

Định hướng nghề nghiệp sớm… ngay từ cấp tiểu học?

Nghe có vẻ xa vời? Nhưng đúng vậy,… định hướng nghề nghiệp ngay từ tiểu học là có thật.

Khi các em tiếp xúc với robot, với lập trình Scratch, với kỹ thuật cơ khí đơn giản… các em không “học” về nghề kỹ sư. Các em “thử” làm kỹ sư. Thử làm nhà khoa học. Các em nhận ra “À, mình rất thích việc lắp ráp này” hoặc “Mình không thích code, nhưng mình rất thích thiết kế mô hình”.

Một ngày hội STEM có thể là nơi gieo mầm cho một kỹ sư AI, một nhà sinh học, hay một kiến trúc sư tương lai.

Đáp ứng mục tiêu của Chương trình Giáo dục Phổ thông 2018

Chương trình 2018 không còn chỉ truyền thụ kiến thức. Nó đòi hỏi phát triển phẩm chất và năng lực. Ngày hội STEM tiểu học chính là công cụ hoàn hảo để thực hiện điều đó. Nó giúp học sinh hình thành tư duy khoa học, năng lực giải quyết vấn đề, và phẩm chất chăm chỉ, trách nhiệm khi thực hiện dự án. Nhiều trường đã chứng minh: Sau ngày hội, tỷ lệ học sinh yêu thích môn Toán và Khoa học tăng vọt.

Quy trình tổ chức ngày hội STEM trường tiểu học cơ bản 

Tổ chức một ngày hội STEM trường tiểu học không đơn giản như tổ chức hội chợ xuân. Nó đòi hỏi kế hoạch chi tiết, sự phối hợp nhịp nhàng giữa ban giám hiệu, giáo viên, phụ huynh… và tốt nhất là có đơn vị chuyên nghiệp đồng hành như VNSEA.

Chúng tôi – VNSEA – đã tổ chức hàng trăm ngày hội STEM trên toàn quốc, áp dụng quy trình 3 giai đoạn chuẩn hóa, cập nhật xu hướng 2025 (tích hợp AI đơn giản, vật liệu tái chế, chủ đề môi trường).

Giai đoạn 1: Lên kế hoạch và chuẩn bị (2-3 tháng trước sự kiện)

1. Xác định chủ đề chủ đạo (Theme): Đây là linh hồn của sự kiện. Không nên làm tràn lan. Năm 2025, các chủ đề hot là:
   • “STEM vì hành tinh xanh” (tái chế, năng lượng sạch, hệ sinh thái).
   • “Thành phố thông minh tương lai” (giao thông, nhà ở, tự động hóa).
   • “STEM kết hợp văn hóa Việt” (làm nhạc cụ dân gian thông minh, mô hình kiến trúc cổ).
2. Thành lập ban tổ chức & Phân công: Ban giám hiệu làm đầu tàu, giáo viên Tin/Khoa học/Mỹ thuật làm chủ lực. Đặc biệt, phải có kế hoạch mời phụ huynh tham gia (họ là nguồn lực tuyệt vời cho hậu cần và làm giám khảo).
3. Lên kế hoạch nội dung và phân khu:
   • Sân khấu chính (khai mạc, trao giải, trình diễn khoa học).
   • Khu trưng bày (sản phẩm học sinh đã làm trước).
   • Khu trải nghiệm tự do (khách tham quan tự làm).
   • Khu thi đấu (Robocon mini, đua xe tái chế).
4. Dự trù kinh phí và vật liệu: Ưu tiên vật liệu tái chế (chai lọ, bìa carton) để giáo dục ý thức môi trường. Hoặc dùng kit STEM chuyên nghiệp từ VNSEA để đảm bảo an toàn, đồng bộ và chất lượng trải nghiệm.

Giai đoạn 2: Triển khai và vận hành (Ngày STEM Day)

1. Khai mạc truyền cảm hứng: Ngắn gọn 15-20 phút. Thay vì diễn văn dài, hãy bắt đầu bằng một tiết mục robot nhảy múa, một thí nghiệm “bùng nổ” (voi phun kem đánh răng), hoặc một show thời trang tái chế do chính học sinh trình bày.
2. Vận hành các trạm (Booth): Đây là mấu chốt. Mỗi trạm phải có ít nhất 1-2 hướng dẫn viên (giáo viên hoặc học sinh khối lớn đã được training). Phải có bảng hướng dẫn (instruction) rõ ràng. Đảm bảo luân phiên để mọi em đều được trải nghiệm, tránh tình trạng “tắc nghẽn”.
3. Quy trình chấm điểm công bằng: Đối với khu thi đấu, tiêu chí phải rõ ràng. Học sinh trình bày theo 5 bước kỹ thuật: Xác định vấn đề → Nghiên cứu → Đề xuất giải pháp → Chế tạo & thử nghiệm → Chia sẻ & cải tiến.

Giai đoạn 3: Tổng kết và lan tỏa (Sau sự kiện)

1. Trao giải đa dạng: Không chỉ giải Nhất, Nhì, Ba. Hãy có thêm:
   • Giải Sáng tạo nhất.
   • Giải Tinh thần đồng đội (Teamwork) tốt nhất.
   • Giải Thuyết trình ấn tượng nhất.
   • Giải Gian hàng thân thiện môi trường.
2. Họp rút kinh nghiệm (ASAP): Ngay trong tuần sau đó. Điều gì hay? Điều gì cần cải thiện cho năm tới? Thu thập feedback (phản hồi) từ học sinh và giáo viên.
3. Truyền thông mạnh mẽ: Đăng video recap, album ảnh HD lên fanpage trường, website, gửi báo địa phương. Đây là cách nâng tầm thương hiệu nhà trường mạnh mẽ nhất.

Những “sai lầm” thường gặp

Tổ chức ngày hội STEM cấp tiểu học rất dễ thất bại nếu không có kinh nghiệm. Dưới đây là 4 “cạm bẫy” lớn nhất:

1. “Tham lam”: Tổ chức quá nhiều hoạt động, nhưng hoạt động nào cũng hời hợt, chỉ để “chụp ảnh”.
   • Giải pháp: Tập trung vào chất lượng, không phải số lượng. Thà làm 10 trạm trải nghiệm sâu, còn hơn 30 trạm hời hợt.
2. “Vui quên Học”: Sự kiện rất vui, học sinh hò hét, nhưng khi được hỏi “Em học được gì?” thì các em… không biết.
   • Giải pháp: Mọi hoạt động phải gắn với một (hoặc vài) nguyên lý khoa học cụ thể. Hướng dẫn viên tại trạm phải là người giải thích cho các em hiểu “Tại sao” (Tại sao xe chạy? Tại sao nước đổi màu?).
3. “Cào bằng”: Dùng chung một hoạt động cho cả khối 1 và khối 5.
   • Giải pháp: (Xem mục H2 tiếp theo) Phải thiết kế hoạt động theo độ khó tăng dần, phù hợp với nhận thức của từng khối lớp.
4. “Thiếu chuẩn bị”: Vật liệu không đủ, hướng dẫn viên lúng túng, kế hoạch thời gian vỡ trận.
   • Giải pháp: Phải có đơn vị chuyên nghiệp setup và điều phối. VNSEA lo trọn gói từ A-Z, đảm bảo vật liệu, nhân sự, kịch bản… chạy mượt mà.

Gợi ý các hoạt động phổ biến trong ngày hội STEM (Tối ưu theo khối lớp)

Đây là phần “thịt” của ngày hội. Mỗi lứa tuổi có cách tiếp cận STEM khác nhau. Một ngày hội STEM cấp tiểu học thành công tuyệt đối không “cào bằng”. Phải thiết kế riêng cho từng khối.

Các khu vực trải nghiệm không thể thiếu

• Gian hàng trưng bày sản phẩm: Nơi các em trưng bày dự án tâm đắc (đã làm ở lớp).
• Trạm thí nghiệm khoa học vui: Núi lửa phun trào (Baking soda + giấm), mực tàng hình (nước chanh), làm slime phát sáng, đèn lava.
• Góc Robotics & Coding: Lập trình robot (Codey Rocky, mBot) né vật cản, robot gắp rác, lập trình game đơn giản trên Scratch.
• Xưởng chế tạo: Xây cầu chịu lực (bằng que kem, ống hút), làm catapult (máy bắn đá) bắn xa, thiết kế nhà chống động đất bằng que kem.

Ý tưởng hoạt động phân theo khối lớp (Cập nhật xu hướng 2025)

Ngày hội STEM khối 1: Tập trung giác quan, màu sắc, hình khối cơ bản

• Vòng quay sắc màu Newton: Từ đĩa CD cũ, học sinh tô 7 màu cầu vồng. Khi quay nhanh, các màu hòa thành màu trắng (Khoa học – Quang học).
• Chong chóng gió năng lượng tái tạo: Dùng giấy và ống hút. Đưa ra quạt để thấy “gió” tạo ra “năng lượng” (Kỹ thuật + Khoa học).
• Làm tranh từ lá cây và hạt giống: Sắp xếp lá, hạt theo hình khối (Toán học) và đối xứng (Nghệ thuật – STEAM).

Ngày hội STEM khối 2: Lắp ráp đơn giản, ý thức môi trường

• Bàn tay robot bằng ống hút và dây: Mô phỏng cử động gập của ngón tay (Khoa học – Sinh học + Kỹ thuật – Cơ học đòn bẩy).
• Hộp đựng bút từ hộp sữa tái chế: Trang trí và biến rác thải thành vật hữu ích (Kỹ thuật + Môi trường).
• Làm khẩu trang thông minh: Học sinh tự thiết kế khẩu trang, thêm các lớp lọc (vải, than hoạt tính) để hiểu về lọc không khí (Khoa học + Kỹ thuật).

Ngày hội STEM khối 3: Hiểu hệ thống, ứng dụng đời sống

• Mô hình Ngày và Đêm: Dùng đèn pin (Mặt trời) và quả địa cầu tự chế (Trái Đất) để hiểu tại sao có ngày và đêm (Khoa học – Thiên văn).
• Thùng rác phân loại tự động (đơn giản): Dùng nam châm để tách rác kim loại ra khỏi rác hữu cơ (Khoa học – Từ tính).
• Làm mô hình hệ thống tưới cây tự động (bấc thấm): Dùng chai nước và dây vải để nước tự thấm vào đất (Khoa học – mao dẫn).

Ngày hội STEM khối 4 và ngày hội STEM lớp 4: Hệ thống phức tạp hơn, tích hợp công nghệ

• Xe phản lực bong bóng: Lắp xe từ chai nhựa, ống hút và bong bóng. Học về nguyên lý phản lực (Định luật 3 Newton) (Khoa học + Kỹ thuật).
• Rạp chiếu phim mini (Hộp ảnh): Từ hộp carton, kính lúp (hoặc điện thoại). Hiểu về nguyên lý quang học, ảnh ngược (Khoa học).
• Nhạc cụ tự chế (Đàn guitar ống bơ): Từ chai/lọ/ống bơ và dây chun. Học sinh điều chỉnh độ căng của dây để tạo âm thanh cao/thấp (Khoa học – Sóng âm).

Ngày hội STEM khối 5 và ngày hội STEM lớp 5: Dự án kỹ thuật cao cấp, gần với cơ điện tử

• Đèn pin bỏ túi tự chế: Dùng lõi giấy, pin, bóng LED, dây điện. Lần đầu tiên học sinh tự tạo ra một mạch điện kín hoàn chỉnh (Kỹ thuật – Điện).
• Mô hình turbine gió phát điện: Chế tạo cánh quạt, kết nối với motor nhỏ và đèn LED. Khi quạt quay, đèn LED sáng (Khoa học + Kỹ thuật).
• Hệ thống lọc nước mini 3 tầng: Lọc nước bẩn (nước pha bùn) thành nước trong (Khoa học + Kỹ thuật).
• Kính tiềm vọng (Periscope): Dùng hộp sữa và 2 gương nhỏ. Hiểu về phản xạ ánh sáng (Khoa học – Quang học).

Những hoạt động này… không chỉ vui. Chúng giúp các em hiểu sâu và nhớ lâu.

Ý nghĩa của ngày hội STEM: Giá trị nhận lại cho học sinh, giáo viên, phụ huynh và nhà trường

Với học sinh (Người hưởng lợi chính)

• Xây dựng sự tự tin: Dám thất bại (“Fail fast, learn faster”). Dám thử lại. Tự tin thuyết trình ý tưởng của mình.
• Kích thích tò mò: Từ sợ Toán, sợ Khoa học → chủ động yêu thích, tìm tòi.
• Kỹ năng sống: Làm việc nhóm, thuyết trình, quản lý thời gian (hoàn thành dự án), giải quyết vấn đề.

Với giáo viên (Người hỗ trợ)

• Cơ hội đổi mới phương pháp: Chuyển vai trò từ “người giảng” (Teacher) thành “người hướng dẫn” (Facilitator).
• Phát triển chuyên môn: Được tiếp cận với các công nghệ, robot, kit STEM mới.
• Khám phá tài năng ẩn: Nhận ra nhiều em có tố chất kỹ thuật, lãnh đạo… mà trong lớp học truyền thống không thể hiện.

Với phụ huynh (Người đồng hành)

• Cầu nối gia đình – trường học: Phụ huynh tham gia với tư cách tình nguyện viên, giám khảo… Họ hiểu con mình đang học gì ở trường.
• Thay đổi nhận thức: Hiểu đúng về STEM (không phải là cái gì đó cao siêu), từ đó ủng hộ và đầu tư cho con học STEM tại nhà.

Với nhà trường (Đối tác của VNSEA)

• Nâng tầm thương hiệu: Một trường tổ chức ngày hội STEM chuyên nghiệp = một trường có tầm nhìn hiện đại, bắt kịp xu thế.
• Công cụ PR & Tuyển sinh: Đây là tư liệu truyền thông (hình ảnh, video) cực kỳ sống động và thuyết phục để thu hút học sinh mới.
• Đáp ứng chỉ tiêu: Hoàn thành xuất sắc mục tiêu phát triển năng lực của Chương trình Giáo dục Phổ thông 2018.

Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ) Về Ngày Hội STEM Tiểu Học

1. Chi phí tổ chức ngày hội STEM có cao không?

Chi phí phụ thuộc vào quy mô (toàn trường hay theo khối), số lượng hoạt động, và mức độ chuyên nghiệp. Có thể tiết kiệm bằng cách dùng vật liệu tái chế. Tuy nhiên, để đảm bảo trải nghiệm tốt nhất (ví dụ: các trạm Robotics, Lập trình), việc hợp tác với đơn vị chuyên nghiệp như VNSEA (cung cấp trọn gói kit và chuyên gia) thường hiệu quả và tối ưu chi phí hơn tự làm.

2. Nên tổ chức ngày hội STEM trong bao lâu?

Tối ưu nhất là 1 buổi (sáng hoặc chiều, khoảng 3-4 tiếng) hoặc 1 ngày (nếu kết hợp thi đấu dự án lớn). Không nên kéo dài vì học sinh tiểu học dễ mất tập trung.

3. Làm thế nào để khuyến khích phụ huynh tham gia?

Hãy gửi thư mời trang trọng, nêu rõ vai trò của phụ huynh (không chỉ đến xem, mà có thể làm tình nguyện viên, giám khảo). Tạo các khu “check-in” gia đình, hoặc các hoạt động “Bố/mẹ cùng con làm STEM” để tăng tương tác.

4. Học sinh có cần chuẩn bị sản phẩm trước không?

Nên kết hợp cả hai:

1. Khu trưng bày: Dành cho các dự án các em đã làm ở lớp từ trước.
2. Khu trải nghiệm: Dành cho tất cả học sinh (và phụ huynh) đến và tự tay làm tại chỗ.

VNSEA – Đơn Vị Tổ Chức Ngày Hội STEM Tiểu Học Hàng Đầu